Bij de 39 jarige Jan uit Steenwijk werd afgelopen weekend ingebroken. De inbreker droeg een keukenmes met zich mee, maar gelukkig wist Jan hem te overmeesteren en vast te houden tot de politie arriveerde. Toch onderzoekt het Openbaar Ministerie nu of Jan zelf niet teveel geweld heeft gebruikt bij het overmeesteren van de overvaller. Het OM onderzoekt nu of Jan niet zijn boekje te buiten is gegaan. Zo heeft Jan aangegeven op de inbreker zijn hoofd ingeslagen te hebben tot hij zijn mes liet vallen.

Het is een veel gevoerde discussie, wat mag ik wel en niet doen bij een inbreker? Het is toch onvoorstelbaar dat een vreemd persoon ongewenst jouw woning binnen treedt. Het liefst heb je een dubbelloops jachtgeweer klaarliggen om deze persoon onschadelijk te maken. Oprotten uit mijn woning en afblijven van mijn eigendommen! Maar het heft in eigen handen nemen heeft zo zijn grenzen in Nederland. Maar waar ligt die grens?

Noodweer is legaal geweld

In artikel 41 van het wetboek strafrecht is noodweer als volgt neergelegd: “Niet strafbaar is hij, die een feit begaat, geboden door de noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed, tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding.”

In eenvoudige woorden betekent deze wet het volgende: Je bent niet strafbaar wanneer je handelt ter verdediging bij een ogenblikkelijke aanranding. Maar ook dit noodweer heeft zo zijn randvoorwaarden. Noodweer slaat namelijk op proportionaliteit. De verhouding in het noodweer ten opzichte van het strafbare feit dat gepleegd wordt. Dus wanneer een oud vrouwtje je met een sleutel neer wil steken, is het uit proportie om haar met een shotgun neer te schieten. Simpel gezet, verdedig je niet zwaarder dan de dader jou aan kan vallen.

Noodweerexces

Mocht je jezelf toch krachtiger weren dan de dader schade aan had kunnen richten, zoals in het voorbeeld van het vrouwtje, mag je beroep doen op noodweerexces. Bij een ‘hevige gemoedsbeweging’ kan je ontoerekeningsvatbaar verklaard worden. Je wordt dan vrijgesproken vanwege een hele grote emotie, of een psychische druk in je hoofd, waardoor je de grens van noodweer overschrijdt. In juridische termen zeggen we dan dat je wordt ontslagen van alle rechtsvervolging (artikel 352 lid 2 Wetboek van Strafvordering).

Wat moet je niet doen

Veel mensen hebben een (slag)wapen in hun slaapkamer liggen ter verdediging. Toch is dit niet verstandig. Want door je te bewapenen op een mogelijke inbraak, neem je het risico op escalatie. De kans dat je je wapen te snel gebruikt en dus verkeerd handelt is te groot.

Ook het maken van een boobytrap mag niet. Wanneer je dus een geweer naast de deur hangt, die afgaat wanneer de deur ongewild opengaat, ben je strafbaar.

Waakhonden zijn een grensgeval. Heb je een (waak)hond, dan moet je in ieder geval een bord met een waarschuwing hierover hebben. Het afsturen van je hond op de inbreker mag in geen enkel geval, want je neemt als eigenaar het risico dat de inbreker doodgebeten wordt.

Wat mag je wel doen

Je mag een dader, als je deze op heterdaad betrapt, aanhouden. Maar hierbij mag je geen onnodig geweld of wapens gebruiken. Want het straffen van een dader op een misdrijf, zonder (straf)rechtelijke procedure is strafbaar.

Hoe houd je de dader volgens het boekje aan? Roep Halt! Burgerarrest! Hier opvolgend mag je de dader in de houdgreep nemen, en in sommige gevallen opsluiten, tot de politie arriveert. Pas op met opsluiten, hier zitten ook randvoorwaardes aan. Zo kun je beschuldigd worden van onrechtmatige vrijheidsbeneming.

Ook het achtervolgen van de dader mag. Maar ook hier moet je in je achterhoofd houden dat het proportioneel en noodzakelijk blijft. Te vermijden is kans op escalatie, want bij een achtervolging is er een kans dat buitenstaanders betrokken raken. Tijdens een jacht op een inbreker in Kerkdriel werd een achtjarige kind aangereden, de bestuurder was daardoor strafbaar.

Conclusie

Al met al is het strafrecht in Nederland redelijk goed geregeld. Ondanks alle tegenargumenten hebben zowel het slachtoffer als de inbreker een recht. Het slachtoffer ‘mag’ tot zekere hoogte noodweer bieden. Maar het is ook weer niet zo dat de inbreker afgeschoten mag worden. Mocht je om welke reden dan ook, buiten proportioneel noodweer bieden, kun je altijd beroep doen op noodweerexces.

Een aantal tips bij inbraak:

• Vlucht, werk mee met de dader of neem het heft in eigen handen.
• In geval van het heft in eigen handen nemen, probeer redelijk te blijven denken. Richt de dader niet meer schade aan dan hij/zij bij jou aan kan richten.
• Mocht je onverwachts niet redelijk meer kunnen denken bij een inbraak (uiterst voorstelbaar), dan kun je beroep doen op noodweerexces. Houdt er rekening mee dat niet iedereen ontoerekeningsvatbaar verklaard wordt.
• Achtervolgen mag, denk daarbij wel om buitenstaanders hun veiligheid.
• Waarschuw, wanneer mogelijk, altijd alarmdiensten en/of omwonenden.
• Last but not least. Voorkom kans op escalatie te allen tijde.